ESKİ TÜRKLERDE VE OSMANLIDA AİLE

Toplumun çekirdeğini oluşturan önemli bir niteiğe sahip olan aile,kültürelkimliğin,insani değerlerin ve tarihi sürekliliğin koruyucusu ve aktarıcısıdır.İslamiyetten önceki Türklerde sosyal bünyenin çekirdeği olarak kabul edilen aile önemli bir niteliğe sahiptir.Türk ailesinin ana baba çocuk ilişkilerinde temellenen prensipleri, devleti ‘’ baba’’ olarak tellaki etmede büyük etken olmuştur.

        İslamiyet öncesi Türk aileleriyle ilgili çalışmalarda değişik görüşler ortaya çıkmıştır.Avrupalı sosyolog Greneard,Türkistan’daki Türk ailelerinin ‘’ pederşahi ‘’ olduğunu, Ziya Gökalp ise bu görüşe katılmadığını,Türk ailesinin ‘’ pederi ‘’ aile olduğunu ifade etmiştir.Aradaki farkı da şöyle açıklamıştır; pederi ailede babanın eşi ve çocukları üzerinde sadece demokratik hakkı vardır. Pederşahi ailede ise,babanın eş ve çocukları üzerinde sultaya dayanan bir hakkı vardır. Kısaca,pederi aile hürriyetçi bir ailedir. Nitekim Göktürk Devleti kurucusu İlteriş Kutluk Kağan da ‘’ Türk Milleti yok olmasın diye Tanrı tarafından hatunum İl Bilge Hatun ile tahta çıkarıldım ‘’ ifadesini kullanmıştır.

       Eski Türklerde dışarıdan kız alma vardı.Bu gelenek Büyük Hun İmparatorluğunda,Göktürklerde,Uygurlarda ve Kırgızlarda da görülmüştür.Yenisey kitabelerinin birinde, “ yatta tünirime ayrıldım ”yani yad eldeki dünürümden ayrıldım diyerek, dünürlerin yad elden olduğu ifade edilmiştir.Dışarıdan evlenme geleneği Dede Korkut hikayelerinde de görülmektedir.Mesela İç Oğuz Beyi Kazan’ın dayısı,Taşoz beyi Oruz idi.

       Eski Türklerde ailenin bölünmezliği anlayışı sonucu olarak,ölen bir kardeşinin eşi ve çocuklarının sahipsiz kalmaması için dul eşin diğer kardeşle evlenme şekli mevcuttu.

N.Eberhard’agöre,eski Türklerde aile yapı bakımından geniş aile değil,küçük aile tipindeydi.Dışarıdan evlilik ve küçük aile yapılanması,tek eşle evliliğide beraberinde getirmiştir.Çok eşle evlilik geleneği çok sonradan olmuştur.Oğuzlarla ilgili bütün destanlarda kahramanların hep bir kadınla evli oldukları görülür.DivanüLügatit-Türk’te,KutadguBilig’de,kuma veya ortaktanbahsedilmez.Beylerbeyi Kazan’ın bile tek karısının,yaniBurla Hatun’un adı geçer.

       Osmanlı ailesi de anne,baba ve çocuklardan meydana gelen çekirdek aile olup,küçük aile kategorisine girmektedir.Osmanlıda her aile biriminin farklı mekanlara sahip olmaları dolayısıyla bir arada bulunmadıkları göz önünde tutularak,ailenin geniş aile olmadığı ortaya çıkmaktadır.Osmanlı ailesinin demografik yapısı incelendiğinde,birden fazla eşle evliliğin revaçta olmadığı görülür.Birden fazla eşle yapılan az miktardaki evliliğin de,daha çok çocuk ve erkek çocuk sahibi olma isteğinden kaynaklandığı görülmüştür.Osmanlıda,köylerde aile başına düşen çocuk sayısı şehirlere göre daha fazladır.Müslüman ailelerde ki çocuk sayısı gayrımüslim ailelere göre daha düşüktür.Şehirde yaşayan Osmanlı ailelerinin kullandıkları evlerde ortak mekan dış dünyadan ayrılmış olarak yüksek duvarlarla çevrilmiştir.Osmanlı Devleti’nde ailenin temel yapısı, Türk töresine ve şer’i hukuk’a dayanıyordu. Aile hukukunda genellikle İslamîkurallar uygulanırdı.

Ve diyoruz ki,Bir milletin aile yapısı sağlam ise,devlet yapısı da sağlam ve uzun ömürlü olur.BusebepleTürk ailesinin bütünlüğünün korunması,güçlendirilmesi ve sosyal refahının arttırılması için gerekli araştırmaları yapmak,projelerüretmek,uygulamaya koymak ve milli politikalar oluşturmak gereklidir.