“Sıfır Atık Projesi: Tarımda Sıfır Atık”

Tarımda Milli Sıfır Atık Modeli  Önerisi

Cumhurbaşkanımızın Eşleri Sayın Emine ERDOĞAN Hanımefendi himayelerinde başlatılan “Sıfır Atık” Projesi ile Ülkemizde atıkların geri dönüşümü ve geri kazanımında büyük adımlar atılmış bulunmaktadır. Endüstriyel ve evsel atıklardan sonra tarımsal atıklar ile ilgili olarak da hızlı adımlar atılmaya başlanmış, “Tarımsal Sıfır Atık” hedefleri kapsamında tarım sektörünün sürdürülebilir atık ve artık yönetimi anlamında hak ettiği rolü almasının zamanı gelmiş bulunmaktadır.  “Tarımsal Sıfır Atık” hedeflerine ulaşmakta tarımsal atıkların (artıkların) enerji kaynağı olarak kullanılmasının imkânı ve önemi büyüktür.

Fosil enerji kaynaklarının yarattığı çevre kirliliği, sera gazı etkisi ve kısıtlı miktarda oluşu çağımızda yenilenebilir ve çevreye uyumlu enerji kaynaklarına hızla geçiş kararlılığını ortaya çıkarmıştır. Yenilenebilir enerji bağlamında biyokütle enerjisi, önemli bir sürdürülebilir enerji kaynağı olarak dikkati çekmektedir.

Biyokütle, yeşil bitkilerin güneş enerjisini fotosentez yolu ile kimyasal enerjiye dönüştürerek karbon şeklindedepolaması sonucu ortaya çıkan her çeşit organik madde olarak tanımlanmaktadır.Biyokütle için “depolanmış güneş enerjisi” demek mümkündür.

Biyokütle ve diğer organik atıklar çeşitli teknolojilerle enerjiye dönüştürülmekte ve tüketilmektedir. Biyokütle ve biyokütleolarak kabul edilen atıkların elektrik, ısı ve ışığa dönüştürülmesini temin edebilen teknolojilerin çalışma yöntemi temel olarak üç grup halindedir: Termokimyasal dönüştürme, fizikokimyasal dönüştürme ve biyokimyasal dönüştürme. Gelişmiş ülkelerde tarımsal biyokütleninekonomiye katılması yönünde araştırma ve uygulamalar sürdürülmektedir. Ülkemizde de tarımsal üretimin ağırlıklı olarak yapıldığı bölgelerde biyokütlenin etkin kullanımı, çevre ve enerji açısından gereklidir.

Ülkemizde geleneksel olarak “tezek” veya “anız” olarak doğrudan yakılan tarımsal “artık”ların esasında çevre için hem bir fırsat hem de bir tehdit olduğu söylenebilir. Zira kendi haline bırakılan tarımsal artıklar doğal süreçte yapı taşlarına ayrışırken, başta metan gazı gibi sera gazı emisyonlarına ve yeraltı sularının kirlenmesine neden olmaktadır. Tarımsal biyokütlenin yapıtaşlarına doğal yollarla indirgenmesi sürecinde depolanmış güneş enerjisinin de heba olduğu bir gerçektir. Endüstriyel hayvancılık ve bitkisel tarımın yarattığı çevresel yükün artık doğal “karbon çevrimi” yolları ile bertaraf edilmesi mümkün değildir. Bu nedenle Ülkemizin sahip olduğu tarımsal biyokütle varlığının çevre için büyük bir tehdit olmaktan çıkarılarak, tam tersine büyük bir fırsat olduğunun bilincine varmamız gereklidir. Bu amaçla özellikle çiftçilerimizin ihtiyaç duyduğu ek tarımsal katma değer esasında “sadık yar kara toprak”ta yatmaktadır. Çiftçilerimizin uygun ölçekte sahip olabilecekleri küçük hava gazı tesisleri ile tarımsal biyokütlenin içinde saklı enerjinin kazanımı ve neticede karbonun tekrar doğaya kazandırılması son derece mümkündür. Bu sayede örneğin çay fabrikalarının artıkları, tavuk çiftlerinin altlıkları ve su arıtma tesislerinin atıkları gibi organik biyokütle varlıkları çevre tehdidi olmaktan çıkıp gelir kaynağı olabilir.

Sürdürülebilir bir tarım için, karbon çevrimine dost olanbiyokütle enerji sistemlerinin çiftçimizin hizmetine girmesi hem çevresel, hem toplumsal hem de ekonomik bir zorunluluktur. Bu şekilde elde edilecek enerjinin, et, süt, yumurta, tahıl, meyve gibi tarımsal bir ürün olduğunun bilincine acilen varılmalıdır.Ülke tarımına kazandırılacak küçük ölçekli biyokütlegazlaştırma enerji ünitelerinin yaygınlaştırılması ile çiftçilerimiz ek gelir elde edebilecektir. Bu amaçla daha büyük ölçekteyerel tarımsal biyokütleyi katma değere çevirebilecek “Tarım-Enerji Kooperatifleri” kurulmalıdır.Bölgesel ölçekte ise “Tarım ve Enerjiye Dayalı Kırsal Kalkınma Modeli” uygulanmalıdır. Bu modelin ana unsurları şunlardır: a) Ülke koşullarına uygun “besin tarımı”. b) Ülke koşularına uygun yerli ve milli “biyokütlegazlaştırma teknolojisi”. c) Vasıflı-Vasıfsız olumlu istihdam etkisi.   d) Kırsal Tarım-Enerji-İşletme konularında örgün-yaygın eğitim imkanı. e) Geleneklere uygun “tarımsal sukuk” gibi katılımcı ve kazanımcı finansmanimkanı. f) Çağın koşullarına uygun, sosyolojik boyut, aile, miras, gelir dağılımı etkisi.

Tarımda hiçbir şeyin “atık” olmadığı, tarımda ancak “artık” olabileceği bilinmelidir.