UZLAŞMA KÜLTÜRÜ…

Sizleri bilmem ama bendeniz akşamları televizyonlarda saatlerce süren tartışma programlarından yorulmaya başladım. Genellikle politik eksenli ve geleceğe atıfta bulunan bu programların esas ve usûl açısından gözden geçirilmesi gerektiği kanaatindeyim.    Tartışma programlarının temel amacı herhangi düşünceyi/ yargıyı çürütmek, bir düşünceye/ yargıya karşı çıkmak veya tez ileri sürmek gibi amaçlarla bir araya gelen uzman kişilerin gerçekler ve delillerden hareketle tartışarak bir sonuca ulaşmaları ve sorunun en iyi, en doğru çözümünü bulmaları olmalıdır. Tartışma programlarında amaç herhangi bir düşünceyi/ yargıyı çürütmek, bir düşünceye/ yargıya karşı çıkmak veya tez ileri sürmek, bunu yaparken gerçekler ve delillerden hareket etmek ve sorunun en iyi, en doğru çözümünü bulmaktır. Oysa, tartışma programlarında hep aynı kişilerin benzer konularda konuşuyor olması, sorunlara çözüm bulmak yerine çatışmanın öne çıkması, hem tartışmanın güvenirliğine gölge düşürmekte hem de toplumsal uzlaşıya zarar vermektedir.

Tartışmanın kendi içinde birtakım kuralları vardır. Bunlardan en önemlileri saygı ve hoşgörüdür. Tartışmacılar birbirinin sözünü kesmemeli, herkes sırasına ve süresine uygun bir şekilde konuşmalıdır. Ancak tartışma programlarının çoğunda bu kurallara uyulmadığı gözlemlenmektedir. En başta, tartışmacıların birbirlerini saygıyla dinlemediklerine tanık olmaktayız. Tartışmacıların farklı fikirlerde olmaları son derece  doğaldır ve herkes kendi düşüncesini ortaya koyacaktır. Buradaki temel yanlışlık, tarafların kendi düşüncelerini karşıya veya izleyenlere dikte ettirmek ettirmek için birbirlerinin sözünü keserek saygısızlık yapmaları, hatta birbirlerine çekinmeden hakaret etmeleridir. Konuşmacılar, çoğu kez, sevgi dili yerine nefret dilini tercih ettikleri, nazik olmak yerine kaba olmayı seçtikleri, “siz” değil “sen” dilini kullanarak küçümseyici tavırlar sergiledikleri için aslında güzel ve faydalı olan “tartışma” çirkin bir şekle bürünerek “kavga”ya dönüşüşebilmektedir. Bir tartışma programında geçen “Sen kimsin?”, “Ben seni dinlemek istemiyorum”, “Sizden adam olmaz!” gibi cümleler bu konuda verilebilecek onlarca örnekten birkaçıdır. Saygısızlık, hakaret ve kızgınlığın ön planda olduğu bu programların çoğu, tartışmadan çok kavga özelliği taşımaktadır.

Tartışmada dinlenmeyi ve doğru anlaşılmayı sağlamak için ses tonu karşındakilerin duyabileceği şekilde ayarlanmalıdır. Ne yazık ki tartışma programlarında bu husus da gözardı edilmektedir. Tartışmacılar birbirlerinin sözlerini kestikleri ve genellikle “nefret dili” esas olduğu için ses tonu da gereğinden fazla yüksek olmakta, herkesin konuştuğu fakat kimsenin dinlemediği bir ortam oluşmaktadır. İletişimin doğru bir dille gerçekleşmediği bir tartışmada sorunlara çözüm bulunması ya da belli bir konuda uzlaşılması da mümkün olmamaktadır. Bu durum tartışma programlarının çoğunda “uzlaşmacı” değil “çatışmacı” bir yaklaşımın söz konusu olduğu düşündürmektedir.

Peki, bu konuda ne yapılabilir?

Tartışmacıların ulaştıkları kitleyi düşünerek birbirlerine ve topluma karşı saygılı ve hoşgörülü davranmaları, topluma karşı sorumluluklarının bilincinde olmaları gerekmektedir. Tartışma asıl amacından saptırılmamalı, soruna değil çözüme odaklanılmalıdır. Çatışmacı değil, uzlaşmacı yaklaşım benimsenmelidir.

Tartışma programının içeriğinin yanında, dilin estetiği, doğru ve güzel kullanımı ve ahlâkî değerlere de önem verilmelidir. Türkiye’nin geleceğini oluşturan çocuk ve gençlerin önünde örnek oldukları unutulmamalı, bilinçli ve duyarlı bir nesil yetiştirme hedefi ön planda tutulmalıdır.

Tartışmanın amacı; yalnızca görüşleri ortaya koymak olmalıdır. Herkes görüşünü söyleyip sonucu ve takdiri izleyenlere bırakmak gerekir. Toplumun önünde puan toplamak, karşıdakileri mat etmek, illaki üstün ve haklı çıkmak gibi tavır ve tutumlar, yarardan çok zarar vermektedir. Toplumun asıl beklentisi, ortak sorunlara ortak çözümlerin üretilmesidir. Bunu yaparken de uzlaşmacı bir ruh hâliyle ve buna uygun uzlaşmacı bir dille konuşmak, tartışmak ama sonunda toplum yararına uygun çözüm önerileri sunmak gerekir. Kısacası; tartışmalarda“nefret dili” değil, “sevgi dili” kullanılmalı; çatışma değil, uzlaşma esas alınmalıdır!